25 Ekim 2013 Cuma

Nivelir tamasaları. Basmaq.

          Nivelir tamasaları quru şam taxtasından hazırlanır. Bölgü maşını ilə dəqiq bölünür, yağlı rənglə üz tərəfləri örtülür. Hazırda ikiüzlü tamasalar işlənir. Tamasanın uzunluğu 3-4 m, eni 8-10 sm, qalınlığı isə 2-3 sm olur. Tamasalar qatlama ya siyirmə olur. Tamasaların hər iki üzündə santimetrik bölgülər olurTamasanın üzərində 1 sm-lik növbələşən rənglərlə (-qara; -qırmızı), 5 sm-lik hissələr bölgülərin düzülüşü ilə tərsinə yazılmış rəqəmlərlə qeyd olunur. Tamasanın qara üzündə hesabat sıfırdan başlanır. Qırmızı üzündə isə 1-ci tamasada 4687-dən 2-ci- isə 4787-dən başlanır. İş vaxtı tamasalar dəmirndən hazırlanmış başmağın ya mıxçanın üstündə tutulur. Belə başmaq mıxçalar olmadıqda mişarla kəsilmiş ağac mıxlarda da istifadə etmək olar.
          Keçmiş SSRİ- dövlət geodeziya yüksəklik istinad məntəqələri şəbəkələri dəqiqliyinə görə 4 sinfə (I, II, III, IV) bölünən nivelir gedişlərində ibarətdir.
I sinif nivelirləmə  dövlətin ərazisini yüksəkliyi böyük dəqiqliklə təyin olunmuş istinad məntəqələri  ilə təmin etmək üçün salınır. I sinif nivelir gedişləri dəmir magistral şose yolla üçün salınır. I sinif nivelir gedişləri yüksəkliyi dənizlərin süölçən məntəqələri ilə əlaqələndirilir. Bu nivelirləmə hər 25 ildən bir təkrar olunur.
II sinif nivelir gedişləri I sinif nivelir gedişlərinə əsaslanır perimetrii 500-600 km olan qapalı poliqonlar əmələ gətirir. II sinif nivelir gedişləri dövlət geodeziya yüksəklik istinad məntəqələri şəbəkəsi  yaratmqla yanaşı həm mühəndis axtarışları inşaat işləri zamanı nöqtələrin yüksəkliyini təyin etmək, geodeziya geofizikanın bəzi məsələlərini həll etmək üçün salınır.
III sinif nivelir gedişləri-dövlət geodeziya yüksəklik istinad məntəqələrini sıxlaşdırmaq müxtəlif planalmaların yüksəklik əsasını yaratmaq üçün salınır.
IV sinif texniki nivelirləmə-topoqrafik planalma mühəndis tikinti sahələrində aparılan işləri yüksəklik istinadı ilə təmin etmək üçün salınır. Bu gedişlər yüksək sinif reperləri arasında salınan ya onlar daxil olmaq şərti ilə qapalı poliqon əmələ gətirir.
IV sinif nivelirləmə, dövlət yüksəklik geodeziya istinad məntəqələrini sıxlaşdırır, texniki nivelirləmə isə mühəndis axtarışlarında nöqtələrin yüksəkliyini təyin edir. Bu nivelirləmələr işin xarakterinə görə dəqiqlik etibarı ilə bir-birinə yaxın olduqlarından, burada texniki nivelirləmə izah olunur. 19-cu cədvəldə isə IV sinif nivelirləmə jurnalında işin gedişin verilmişdir.
Stansiyada niveliri ştativə bağlayıb üfüqi vəziyyətə gətirdikdən sonra aşağıdakı qayda ilə yerinə yetirilir:
a) birtərəfli tamasalarla işlədikdə alətin üfüqini 10 sm-dən çox dəyişməklə geridəki irəlidəki tamasanın hər birindən iki dəfə hesabat götürülür jurnala yazılır;
b) ikitərəfli tamasalarla işlədikdə: 1) geridəki tamasanın qara tərəfindən hesabat; 2) irəlidəki tamasanın qara tərəfindən hesabat; 3) irəlidəki tamasanın qırmızı tərəfindən hesabat; 4) geridəki tamasanın qırmızı tərəfindən hesabat alınır. Hər hesabatdan qabaq silindrik tarazın qabarcığı elevasiya vinti ilə ortaya gətirilməlidir.
Hər istinad nöqtəsinə yüksəklik vermək üçün iki qonşu stansiyadan tamasa üzrə hesabat almaq lazımdır. İki qonşu stansiyadan hesabat alınan nöqtələrə əlaqələndirici, yalnız bir stansiyadan hesabat alınan nöqtələrə isə aralıq nöqtə deyilir.
Hər bir stansiyada əvvəlcə əlaqələndirici, sonra isə aralı nöqtələrdən hesabat götürülür. Bir stansiyadan digərinə keçdikdə irəlidəki tamasa öz yerində qalır, geridəki tamasa isə alətdən irəlidə qoyulur. Bu qayda ilə axıra qədər davam etdirilir.


Nivelirləmənin reper markalarla əlaqələnməsi.

Nivelir reper markaları. Nivelirləmə nöqtələrini uzun müddət saxlamaq üçün onları ərazidə möhkəm bərkitmək lazımdır. Nivelirləmənin özünəməxsus məntəqələri vardır. Bunlar yerdən məqsəddən asılı olaraq yer (torpaq) reperi, divar reperi markası, fundamental reper qaya reperi adlanır. Reper (marka) çuqundan tökmə, tamasa qoymaq üçün taxçalı, dairəvi damğadan ibarətdir. Reperin üzərində nivelirləmə aparan təşkilatın Adı reperin nömrəsi dabarıq şəkildə yazılır. Marka möhkəm binaların divarına, şosse dəmiryol körpülərinin sementlə dayağına bərkidilir onun abrisi tərtib olunur.

Hiç yorum yok:

GeoAcademy seminarlara start verdi!!!