Əgər məsafəölçənin əmsalı C=100, təyin olunası məsafələr isə kiçik işinhəcmi cüzi olarsa, o zaman məsafələri təyin etmək üçün sanimetr bölgüsü nivelir tamasasından istifadə edilə bilər.
Məsafəölçənin əmsalı 100-dən fərqli olarsa, o zaman bu alət üçün xüsusi tamasa hazırlanır və onun bir bölgüsünün qiyməti elə seçilir ki, C əmsalının 100 vahidi bərabər olması təmin olunsun. Bunun üçün uzunluğu 3-4m, eni 8-10 sm, qalınlığı isə 2-2,5 sm olan hamar taxta (tamasa) hazırlayırlar. Yer səthində diqqətlə payalanmış xətt üzərində M nöqtəsindən başlayaraq c-nin MN uzunluğunu, sonra N nöqtəsindən başlayaraq 200 m uzunluğunda bir xətti qeyd edirlər və eyni zamanda bu xəttin üzərində hər 50 m-dən bir N1, N2, N3 nöqtələrini nişanlayırlar. Məsafəölçəni olan aləti M nöqtəsində, bölgüləri olmayan taxta lövhəsini isə ondan 200+c uzaqlığındakı N4 mıxçasında qururlar. Sonra lövhənin üzərində, müşahidəçinin göstərişinə görə, məsafəölçənin yuxarı və aşağı saplarına uyğun olan iki nöqtəni karandaşla qeyd edirlər. Bu edirlər. Bu nöqtələr arasındakı məsafə yer üzərində 200 m-ə uyğundur. Bunun düzgünlüyünü yoxlamaq üçün tamasanı N3, N2 və N1 nöqtələrində növbə ilə qurub hər dəfə çizgi çəkirlər; sonra tamasa üzrə çizgilər arasında alınan parçaların yer üzərindəki 150,
100 və 50 m məsafələrə uyğun gəldiyini yoxlayırlar. 200 metrə uyğun olan tamasa üzərində qeyd olunmuş hissəni 200 bərabər bölgüyə ayırır, tamasanın qalan hissəsində də bu cür bölgülər göstərirlər. Daha sonra, tamasanı rəngləyir və onun üzərində sıfırdan başlayaraq hər 10 bölgüdən bir rəqəmlər qeyd edilir. Bu qayda ilə hazırlanmış tamasanın üzərindəki hər bir bölgünün qiyməti 1 sm-əə bərabər olmayır. Lakin bu halda məsafəölçən saplarının arasında görünən bölgülərin sayı ölçülən məsafənin metrlərlə ifadə olunan uzunluğunu göstərir, yəni C əmsalı 100-ə bərabər olur.
Məsafəölçənlə ölçülmüş mail xətlərin
üfqi proyeksiyası.
Məsafəölçən üçün
düsturu çıxarılanda nəzərdə tutulurdu ki, ölçülən xətt üfqi və tuşlama oxu tamasanın səthinə perpendikulyardır. Lakin, əslində ölçülən xətlər üfüq ilə müəyyən bucaq təşkil edir, tamasa isə həmişə şaquli tutulur. Buna görə də onun səthi durbinin tuşlama durbinin tuşlama oxuna perpendikulyar olmayır.
Fərz edək ki, M nöqtəsində məsafəölçəni olan alət, N nöqtəsində isə şaquli istiqamətdə tamasa qurulmuşdur. Tuşlama oxu LQ vəziyyətini alaraq üfüqlə
bucağını əmələ gətirir. Bk bucaq MN xəttinin meyl bucağına
bərabər olmaya bilər, çünki şəbəkənin mərkəzi bəzi hallarda alətin hündürlüyünə tuşlanmayır. Durbin obyektivinin ön fokusu F nöqtəsindədir. Məsafəölçənin saplarından gələn şüalar bu fokusdan keçərkən tamasanı iki A və B nöqtələrində kəsir. Əgər bu halda tamasadan aldığımız
hesabını məsafəölçənin C əmsalına vurub, üzərinə c sabit kəmiyyətini əlavə etsək, o zaman M və N nöqtələri arasındakı məsafənin düzgün qiymətini ala bilmərik, çünki
düsturunu çıxaranda tuşlama şüasının tamasanın səthinə perpendikulyar olduğu nəzərə alınmışdır.
Təsəvvür edək ki, tamasa
nöqtəsində tuşlama şüasına nəzərən döndərilərək ona perpendikulyar olan A1 B1 vəziyyətini tutmuşdur. Onda tamasadan alınan hesab
olacaqdır. Bu hesabı
ilə ifadə etmək üçün BQB1 və AQA1 üçbucaqlarını nəzərdən keçirək. Bu iki üçbucaq üçün Q nöqtəsindəki ortaq bucağı tuşlama şüasının
meyl bucağına bərabərdir. A1 və B1 nöqtələrindəki bucaqlar düz bucaq dan
qədər, yəni 17/
fərqlənir.
BQB1 və AQA1 üçbucaqları ilə
bucaqları nisbətən kiçik olduğu üçün A1 və B1 nöqtələrindəki bucaqlara düz bucaq kimi baxmaq olar.
İşiq məsafəölçəni. Ural Optik-Mexaniki zavodunun istehsal etdiyi «Blesk 2 (2CT 10 02)» markalı işıq məsafəölçəni geodeziya şəbəkəsinin sıxlaşdırılmasında və poliqonometriyada tətbiq olunur. Bu alətlə 10 km-ə qədər məsafəni ölçmək olar. Əgər iş prosesində bucağıda ölçmək lazım gələrsə, onda məsafəölçən «3T» seriyalı teodolitə quraşdırıla bilər. Məsafəölçənə mikro «EVM» quraşdırıldığı üçün öl mə prosesini o idarə edir.
Ölçmə nəticələrinə temperatur və atmosfer təzyiqinə görə düzəliş verilir.
Komplektə daxildir: əksetdirici, enerji mənbəyi, barometr, termometr, üçayaq və s. Məsafə ölçmənin orta kvadrat səhvi 
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder