Yer üzərində xətlərin polad lentlə ölçülməsi.

   Polad lent eni 3 sm, qalınlığı 0,3-0,4 mm və uzunluğu 20 və ya 24 m olan metal zolaqdır. Təcrübədə 20 m uzunluğunda polad lentlərdən daha çox istifadə edilir. Lentin hər iki üzündə metrlər (bir-birinin əksinə) rəqəmlərlə, 0,5 m-lik bölgülər düymələrlə, desimetrlər isə deşiklərlə qeyd olunur. Lentin üclarında qarmaq və dəstək olur. Dəstək lenti dartmaq, qarmaq isə onu sancağa keçirmək üçündür.

          Lenti asan daşımaq üçün onu diametri 20 sm olan halqaya dolayırlar. Polad lentlər iki cür olur, ştrixli və şkalalı. Ştrixli lentin başlandığı və sonu ştrixlə qeyd olunur və məsafələr santimetr dəqiqliyi ilə ölçülür. Şkalalı lentin axırdan ikinci desimetr milli-metrlərə bölünmüş olur və lentdən hesabat millimetr dəqiqliyi ilə götürülür.

          Xətti lentlə ölçərkən 11 və ya 6 ədəd sancaqdanq istifadə olunur. Sancaq uzunluğu 30-40 sm olan məftildən ibarətdir. Xətlər Yer üzərində polad lentlə iki işçinin köməyilə aşağıdakı qaydada ölçülür. İşçilərdən biri lentin qarmağını birinci nöqtədə yerə basdırılmış sancağı keçirir, digəri isə lenti xətt boyu tarım çəkdikdən sonra geridəki işçinin işarəsi ilə lentin sonunda yerə bir sancaq batırır. Sonra işçilər lenti sancaqdan çıxarıb irəliyə doğru hərəkət edirlər. Geridəki işçi irəlidəki işçinin yerə sancdığı sancağa çatdıqdan sonra lentin qarmağını həmin sancağa keçirir. Yenə də irəlidəki işçi lenti xətt boyu tarım çəkir və onun sonunda yerə bir sancaq batılır. İş bu qayda ilə axıra qədər davam etdirilir. İrəlidəki işçi xətt boyu hər 20 sm-dən bir yerə sancaq sancır. Geridəki işçi isə sancaqları toplayır. Sancaqlar qurtardıqda geridəki işçi sancaqları sayır və irəlidəki işçiyə təhvil verir.

                                   

   Xətt düz və əks istiqamətdə ən azı iki dəfə ölçülür. Ölçülərin fərqi  -dən böyük olmamalıdır. Buna xətt ölçmənin nisbi səhvi deyilir. İş vaxtı lentin uzunluğu temperaturadan asılı olaraq artıb-azalır. Ona görə də isə başlamazdan əvvəl ölçü lenti komporator lenti ilə tutuşdurulur. Ölçü lentinin uzunluğu 20,00 m-dən çox olduqda təshih müsbət, az olduqda isə mənfi hesab olunur.

4. Yer üzərində xətlərin elektron ruletka vasitəsilə ölçülməsi.

          Son vaxtlar elmin bütün sahələrində olduğu kimi, geodeziya elmində də çox böyük nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Beləki, indii Azərbaycanda fəaliyyət göstərən Milli mütəxəssislərimiz müxtəlif xarici dövlətlərdə təkmilləşdirilmiş geodeziya alətlərilə işləməli olurlar. Lakin bu alətlər haqqında tam məlumat və Milli dildə təlimatın olmaması mütəxəssislər üçün çox böyük maneçilik törədir.

          Bu alətlərdən biri də İsveçrənin Leica Geosystems firmasının istehsal etdiyi lazer şüası ilə işləyən DİSTO elektron ruletkasıdır. Bu ruletkalarda ölçü işləri aparan zaman şüanı əks etdirən cihazlardan istifadə etməyə ehtiyac duyulmur.

          DİSTO bazis   -elektron ruletkası 100 metrdən çox məsafəni  mm dəqiqliklə (səhflə) ölçməyə imkan verir.

DİSTO memo -nun ölçmə dəqiqliyi  mm-dir. Bunun əvvəlki ruletkadan fərqi ondan ibarətdir ki, standart yaddaşa malikdir-terfeys RS232, hansı ki, piket məlumatlarını birbaşa dəyişməyə imkan verir. Ondan başqa 1000 ölçünün nəticələrini yaddaşında saxlayır.

          DİSTO pro -DİSTO elektron ruletkalardan ən müasir modifikasiyaya malik olanıdır. 100 metrdən çox məsafəni həm bina daxilində, həm də bina xaricində   mm dəqiqliyi ilə ölçməyə imkan verir. Yaddaşq aparatına malikdir.

          Power DISTO - ən  böyük diapazona malik olan ruletkadır. Bununla 140 metrə qədər məsafəni ölçmək olur.